Dziś pomożemy rozjaśnić wątek, jakim jest właściwość Sądu w sprawach cywilnych. Wskazanie sądu właściwego do rozpoznania Twojej sprawy cywilnej może tylko z pozoru wydawać się proste i intuicyjne.

Jak zazwyczaj większość ustala właściwość Sądu w sprawach cywilnych? Myślimy, że skoro mieszkamy w mieście „X” lub jego okolicach, wręcz naturalnym wydaje się, że sądem właściwym do przeprowadzenia postępowania w naszej sprawie będzie sąd w tym mieście. Czy zawsze tak jest? Dlaczego w pewnych przypadkach jako sąd I instancji występuje sąd rejonowy? Dlaczego w innych – sąd okręgowy? Dlaczego możesz otrzymać korespondencję z Sądu Rejonowego w Lublinie, skoro Lublin z Twojej perspektywy może być miastem leżącym na drugim końcu Polski?

Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć, przedstawiając temat, jakim jest właściwość sądu w sprawach cywilnych.

Należy być świadomym istotnej kwestii. Nie ma sytuacji, w której jeden sąd jest właściwym do rozpoznania wszystkich spraw danego podmiotu niezależnie od rodzaju, przedmiotu i wartości sprawy. W rezultacie właściwość sądów nie jest kwestią jednorodną, a niekiedy budzi wątpliwości. Zarówno sędziów, jak i również profesjonalnych pełnomocników. Problem rozwiążemy na podstawie trzech płaszczyzn. Miejscowej, rzeczowej oraz funkcjonalnej.

Właściwość miejscowa

Właściwość miejscową sądu pierwszej instancji wyznacza terytorium, dla którego dany sąd jest organem właściwym do rozpoznawania spraw. Zasadę na gruncie tego rodzaju właściwości regulują art. 27-30 kodeksu cywilnego. Stanowią w szczególności, że powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

Jeśli pozwanym nie jest osoba fizyczna, a osoba prawna, bądź jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej? Wówczas właściwość miejscową wyznacza siedziba takiej jednostki. Zasada ta może jednak zostać przełamana. Przykładowo w sytuacjach, w których ustawodawca dopuszcza właściwość przemienną lub wyłączną danego sądu.

Kodeks cywilny w art. 32-372 przewiduje katalog spraw, w których powód decydując o wytoczeniu powództwa może wybrać, przed którym z możliwych sądów, wytoczyć postępowanie. Przykładowo, występując z powództwem przeciwko bankowi lub innej jednostce organizacyjnej uprawnionej do wykonywania czynności bankowych (jak również następcom prawnym dwóch powyższych), możliwe jest wytoczenie powództwa przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania albo siedziby powoda. Zatem, jeśli mieszkasz w Łodzi a bank, względem którego przysługuje Ci roszczenie, ma siedzibę w Warszawie – ustawodawca umożliwia Ci dokonane wyboru. Zależy on od tego, czy chcesz dochodzić roszczeń przed sądem w Warszawie, czy przed Tobie właściwym, łódzkim sądem. Właściwość miejscową możesz z łatwością zweryfikować i nie musisz zagłębiać się w treść przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Strony internetowe sądów powszechnych zawierają w zakładkach swoich witryn informacje dotyczące tego, które miasta (bądź w przypadku metropolii – które dzielnice), obejmuje ich właściwość.

Właściwość rzeczowa

Kwestia właściwości rzeczowej sądu, odmiennie do właściwości miejscowej, pozwala, na którego ustalenie rzędu będzie sąd, który rozpatrzy Twoją sprawę w poszczególnych instancjach. Właściwość rzeczowa jest kluczowa dla ustalenia, czy daną sprawę w pierwszej instancji rozstrzygać będzie sąd rejonowy, czy okręgowy. Na gruncie właściwości rzeczowej, zasadę wyznacza art. 16 k.p.c. Zgodnie z nim sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy oprócz spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych. Wyjątki te wynikają z kolejnych przepisów, zgodnie z którymi do właściwości rzeczowej sądów okręgowych przekazane są m.in. sprawy o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75.000 zł, sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, poszczególne kategorie spraw z zakresu prawa rodzinnego, spółdzielczego, prasowego, bądź też o roszczenia odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem lub wynikające z naruszenia praw przysługujących na mocy przepisów o ochronie danych osobowych. Z powyższego wynika, że jeśli zostaniesz pozwany w sprawie z umowy pożyczki, o zapłatę kwoty 10.000 zł – to sądem właściwym dla rozpoznania Twojej sprawy będzie sąd rejonowy. Jeśli zaś wartość przedmiotu sporu wyniesie 100.000 zł – będzie to sąd okręgowy.

Właściwość funkcjonalna

Spoiwem łączącym dwie dotychczas omówione rodzaju właściwości sądów w sprawach cywilnych, jest właściwość funkcjonalna. Służy ona dokonaniu podziału co do tego, jak sądy równorzędne bądź sądy różnych instancji rozdysponowują między sobą funkcje, bądź czynności procesowe. Z tego rodzaju właściwości wynika m.in., że z wyjątkiem odstępstw w ustawie przewidzianych, sądy okręgowe służą rozpatrywaniu środków zaskarżenia na orzeczenia sądów rejonowych. Natomiast sądy apelacyjne służą rozpatrywaniu środków zaskarżenia na orzeczenia sądów okręgowych.

Dokonując analizy właściwości funkcjonalnej sądów rejonowych, należy wspomnieć w szczególności o tym, że są to sądy właściwe do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw w granicach właściwości miejscowej i rzeczowej. Ponadto, odpowiadają one za przyjmowanie i formalną kontrolę środków zaskarżenia od wydawanych przez nie orzeczeń, w niektórych zaś wypadkach rozpoznają zażalenia na własne postanowienia.

Sądy rejonowe odpowiadają także za m.in., udzielanie pomocy sądowej, zabezpieczanie dowodów, prowadzenie postępowania pojednawczego oraz wyznaczanie arbitrów sądów polubownych.

Sądy okręgowe, prócz rozpoznawania w pierwszej instancji spraw wyznaczanych granicami swej właściwości miejscowej i rzeczowej, rozpoznają w drugiej instancji środków odwoławczych od orzeczeń sądów rejonowych, wyznaczają sądy rejonowe do rozpoznania sprawy, gdy właściwy sąd według zasad ogólnych, nie może jej rozpoznać, orzeka w przedmiocie wyłączenia sędziego sądu rejonowego, jak również odpowiada za przyjmowanie i dokonywanie formalnej kontroli środków zaskarżenia od własnych orzeczeń.

Z kolei sądy apelacyjne: rozpoznają w drugiej instancji środków odwoławczych od orzeczeń sądów okręgowych, wyznaczają sądy okręgowe do rozpoznania sprawy, gdy właściwy sąd według zasad ogólnych, nie może jej rozpoznać, orzeka w przedmiocie wyłączenia sędziego sądu okręgowego, jak również odpowiada za przyjmowanie i dokonywanie formalnej kontroli środków zaskarżenia od własnych orzeczeń.

Właściwość sądu w elektronicznym postępowaniu upominawczym

W odniesieniu do dotychczas przedstawionych faktów, zaskakującą może wydać Ci sytuacja, w której – wcale nie zamieszkując na Lubelszczyźnie, ani nawet w jej okolicach, otrzymasz korespondencję z Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie.

Mocą Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 listopada 2012 r. w sprawie przekazania rozpoznania spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym, Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie zyskał wyłączną właściwość do prowadzenia spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym, które swym zasięgiem obejmuje całe terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.

Elektroniczne postępowanie upominawcze (w skrócie: EPU), jest procedurą służącą do dochodzenia należności, których źródło tkwi w nieskomplikowanych stanach faktycznych a ustalenie obowiązku zapłaty nie wymaga zawiłego postępowania dowodowego. Instytucje pożyczkowe, banki, czy fundusze sekurytyzacyjne często decydują się na kierowanie swoich roszczeń w pierwszej kolejności właśnie do EPU. Jest to postępowanie szybkie, tanie i w pełni zinformatyzowane. Mechanizm wnoszenia pism opiera się zaś na elektronicznych formularzach. Unikamy więc wielostronicowych dokumentów, niezbędnych w sprawach rozpoznawanych w trybie zwyczajnym. Nie bagatelizuj korespondencji z Sądu w Lublinie, tylko dlatego, że mieszkasz w Łodzi, Szczecinie, Białymstoku czy Warszawie.

Prawomocny nakaz zapłaty wydany w Elektronicznym Postępowaniu Upominawczym wywiera nominalne skutki prawomocnego orzeczenia. Zatem – w braku jakiejkolwiek reakcji, może stanowić podstawę do wdrożenia egzekucji komorniczej.

Autorem wpis jest aplikant adwokacki Jakub Kuniszewski.

Zobacz nasz poprzedni wpis na blogu https://szantar.pl/bez_kategorii/czynnosci-windykacyjne-windykatora/