Blog

Dzisiejszy wpis dotyczy przedawnienia i jego wpływu na wynik postępowań sądowych. Czym jest przedawnienie? Jak i kiedy się na nie powoływać? O tym w poniższym poście. 

Poprzedzając rozważania w przedmiocie wpływu przedawnienia na roszczenia konsumentów z tytułu zaciąganych kredytów lub pożyczek – w pierwszej kolejności należy wyjaśnić, czym przedawnienie w istocie jest. Polski system prawa cywilnego, przewiduje szereg tzw. instytucji dawności, które to można sprowadzić występujących na gruncie prawa cywilnego zdarzeń uzależniających określone skutki prawne z upływem czasu. Przedawnienie – obok chociażby: prekluzji, zasiedzenia, czy przemilczenia, należy do tej grupy instytucji. 

Definicja

Definiując kategorię instytucji dawności, ustawodawcy przyświecał określony cel legislacyjny, którym jest usunięcie stanu niepewności w obrocie prawnym, powstający wskutek braku aktywności w terminie ustawowo określonym, uprawnionego podmiotu, w celu wyegzekwowania przysługującego mu uprawnienia. Groźba wystąpienia przedawnienia roszczenia, ma na celu zachęcenie wierzyciela do podjęcia stosownej aktywności. Jeśli pomimo upływu czasu, nie dokonuje on realizacji przysługującego mu prawa, to nie ustawodawca nie uważa za stosowne, zapewniać mu w  tym  zakresie  ochrony. 

Jednakże, mieć na względzie należy, że przedawnienie nigdy nie działa z mocy prawa, lecz prowadzi ono do uzyskania przez zobowiązanego zarzutu, możliwego do podniesienia przez Sądem, który to skutecznie paraliżuje sposobność efektywnego dochodzenia prawa podmiotowego (tu: roszczenia), przez wierzyciela. 

Jak liczyć przedawnienie

Kwestię określenia tego od kiedy termin przedawnienia biegnie, reguluje przepis art. 120 k.c., w zdaniu pierwszym stanowiący iż: „Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne”. Samo pojęcie wymagalności nie doczekało się swego ustawowego dookreślenia, jednakże w literaturze i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, iż oznacza ono jako stan, w którym uprawniony może domagać się od zobowiązanego spełnienia świadczenia. Jeżeli zatem doszło do zawarcia umowy kredytu, gdzie kredytobiorca zobowiązał się do jej zwrotu np. w terminie do 1 lipca 2021 r., a którego to zobowiązania ostatecznie nie wykonał – to właśnie ta data wskazuje, iż roszczenie z umowy kredytu uzyskało wówczas przymiot wymagalności, jest możliwe do dochodzenia przed sądem, jak również: że termin przedawnienia rozpoczął swój bieg. 

Przerwanie przedawnienia

Kolejną ważną kwestię w kontekście problematyki przedawnienia roszczeń, stanowi instytucja przerwania biegu przedawnienia. Wskazuje ona na pewne okoliczności, których wystąpienie sprawia, że termin przedawnienia wstrzymuje swój bieg na czas trwania danej przesłanki. Po ustaniu takiej okoliczności termin przedawnienia biegnie od nowa, tak jakby uprzednio nie upłynęła żadna jego  część – z tego też względu należy być szczególnie wyczulonym na rozróżnienie instytucji: przerwania biegu przedawnienia oraz zawieszenia biegu przedawnienia.  

Przerwanie  biegu  przedawnienia  nastąpić może, tak  z  inicjatywy  wierzyciela, jak również dłużnika. Art. 123 k.c. stanowi o trzech kategoriach zdarzeń prowadzących do przerwania biegu przedawnienia. A są to: po pierwsze –  każda czynność  dokonana  przed  właściwym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń  danego  rodzaju,  przedsięwziętą  bezpośrednio  w  celu  dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (taką czynność stanowi chociażby wytoczenie powództwa), po drugie – wszczęcie mediacji, oraz po trzecie: uznanie roszczenia przez osobę, przeciw której ono przysługuje.  

Żeby go uniknąć, koniecznie zapoznaj się z naszym wcześniejszym artykułem: https://szantar.pl/pojecia-i-definicje/czym-jest-uznanie-roszczenia-jak-go-uniknac/

Skutki przedawnienia

Jakie więc ostatecznie skutki w sferze obligacyjnej zobowiązanego generuje przedawnienie roszczenia? Elementarnym następstwem wystąpienia takiego stanu, jest powstanie po stronie dłużnika uprawnienia do skutecznego uchylenia się od obowiązku spełnienia zobowiązania. Dochodzi do swoistej transformacji zobowiązania prawa cywilnego, w zobowiązanie o charakterze naturalnym. Zasadnicza różnica między zobowiązaniami wyżej wymienionych kategorii, polega na tym, że zobowiązanie naturalne wciąż jest zobowiązaniem należnym wierzycielowi, jednakże wierzyciel nie dysponuje uprawnieniem do jego wyegzekwowania przy użyciu środków aparatu państwowego – w szczególności sądu, komornika etc. W reakcji na wytoczenie powództwa o zasądzenie roszczenia wynikającego z zobowiązania naturalnego, które uległo przedawnieniu, po trafnym podniesieniu zarzutu przedawnienia, Sąd oddali powództwo – jednakże, jeśli mimo upływu terminu przedawnienia dłużnik spełni zobowiązanie (np. pozostając w nieświadomości upływu terminu przedawnienia, czy też unosząc się względami honorowymi), nie będzie mógł wówczas domagać się jego zwrotu, gdyż – co do zasady było ono wierzycielowi należne. 

Terminy przedawnienia

Obowiązkowo zapoznaj się z podstawowymi terminami dotyczącymi przedawnienia roszczeń.  Art. 118 k.c. wskazuje, że zasadniczo termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat. W przypadku roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – termin wynosi 3 lata. Jednakże, pamiętaj. Jeśli termin przedawnienia jest dłuższy lub równy 2 latom, koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. 

 Dla przykładu: 

Pewna instytucja finansowa, zawodowo trudniąca się udzielaniem pożyczek, zawarła z Janem Kowalskim umowę pożyczki, w której jako termin spełnienia świadczenia przez pożyczkobiorcę, strony oznaczyły 10 lipca 2021 r. Pan Kowalski ostatecznie nie wykonał swojego zobowiązania. 

Instytucja finansowa zawodowo trudniąca się udzielaniem pożyczek dochodzi roszczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej – w związku z czym termin przedawnienia określony w oparciu o art. 118 k.c., wynosi 3 lata. Sugerowałoby to przypuszczenie, że termin przedawnienia upłynie 10 lipca 2024 r. Tak jednak nie jest.  

Art. 118 k.c. in fine, stanowi bowiem, że w sytuacji kiedy termin przedawnienia wynosi 2 lata lub więcej, koniec terminu przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Oznacza to, że roszczenia względem pana Kowalskiego ostatecznie przedawni się z końcem dnia 31 grudnia 2024 r. 

Masz wątpliwości? Powziąłeś podejrzenie, że roszczenie w odniesieniu do którego wytoczono przeciw Tobie powództwo, może być roszczeniem przedawnionym? Bezwzględnie skonsultuj się z naszymi specjalistami. 

apl. adw. Jakub Kuniszewski, Kancelaria Adwokacka Szantar i Wspólnicy