Dziedziczenie ustawowe to podstawowa i najczęstsza forma nabywania majątku przez spadkobierców w przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Zasady podziału spadku są proste i przejrzyste – bardzo precyzyjnie opisuje je prawo spadkowe. Czy zstępni przysposobionego dziedziczą majątek? Czy może dalsi zstępni spadkodawcy mają przed nimi pierwszeństwo? Warto wiedzieć, w jaki sposób może dochodzić do otwarcia spadku.
Podstawowe zasady dziedziczenia ustawowego
W chwili otwarcia spadku dochodzi do nabycia spadku przez osoby wskazane w testamencie, bądź wyznaczone przez prawo spadkowe. To przykry moment, w którym spadkobiercy ustawowemu przysługuje pewna część ułamkowa bądź całość majątku zmarłego spadkodawcy. Większość z nas z zagadnieniem spadku ma do czynienia tylko kilkukrotnie w ciągu całego życia, dlatego tak ważne jest, aby odpowiednio się do niego przygotować i uniknąć w ten sposób pewnych błędów.
Niestety kwestii dotyczących dziedziczenia jest całe mnóstwo, pomaga jednak skonkretyzowane i bardzo precyzyjne prawo. Dzięki niemu sprawna i dokładna ocena tego, jaki spadek przypada małżonkowi spadkodawcy, a jaki dla dzieci małżonka spadkodawcy czy też dla rodzeństwa spadkodawcy, jest wbrew pozorom dość prosta.
Dziedziczenie ustawowe a testamentowe
Dziedziczenie ustawowe różni się od testamentowego tym, że w tym pierwszym przypadku spadkodawca za życia nie musiał dopełniać żadnych formalności. Dziedziczenie przebiega w prostej linii wyznaczonej w prawie spadkowym. Sporządzenie testamentu wymaga dopełnienia pewnych formalności i zachowania prawidłowej formy, jednak upoważnia do objęcia spadku przez wyznaczoną osobę bądź grupę osób.
Nie zawsze jednak wszystko idzie po myśli spadkodawcy. Dziedziczenie ustawowe obowiązuje również w przypadku, gdy wszyscy spadkobiercy powołani w testamencie nie chcą bądź nie mogą stać się spadkobiercami.
Grupy spadkobierców – dziedziczenie ustawowe w praktyce
W chwili otwarcia spadku udział spadkowy otrzyma osoba do tego upoważniona zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem, które precyzyjnie wyznacza konkretne grupy spadkobierców. Lista jest niedługa i obejmuje kolejno:
- dzieci spadkodawcy oraz małżonka,
- rodziców spadkodawcy oraz małżonka,
- rodzeństwo spadkodawcy oraz małżonka,
- dziadków spadkodawcy,
- pasierbów spadkodawcy,
- w ostatniej linii majątek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy.
Dziedziczenie ustawowe w przypadku małżonka spadkodawcy
W chwili otwarcia spadku udział spadkowy przypada najpierw małżonkowi spadkodawcy, a później w pewnej części dzieciom (zstępnym) oraz rodzicom, rodzeństwu i zstępnym rodzeństwa spadkodawcy. W przypadku braku powyższych osób, dla małżonka spadkodawcy przypada całość dziedziczonego majątku. Co, jeśli małżonek spadkodawcy nie dożył otwarcia spadku? Wówczas cały udział spadkowy przypada zstępnym.
Jaka część majątku przypada rodzeństwu spadkodawcy?
Gdy którekolwiek z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, majątek w tej samej części przechodzi na rodzeństwo spadkodawcy. Jeśli i rodzeństwo nie dożyło otwarcia spadku, udział właściwy dla jego stopnia pokrewieństwa przechodzi na jego zstępnych, czyli kuzynostwo spadkodawcy.
Jaki spadek przypada dziadkom spadkodawcy?
Inaczej jest w przypadku, gdy do otwarcia spadku nie dożyli zstępni, rodzeństwo oraz rodzice, lub gdy zrezygnują z przejęcia majątku z testamentu. Wówczas przypadającą im część spadku przejmują dziadkowie spadkodawcy. Jeśli jeden z dziadków nie dożył otwarcia, przypadającą mu połowę spadku mogą przejąć jego zstępni.
Kiedy nie można być spadkobiercą?
Prawo zakłada pewne wyjątki, przez które spadkobierca nie może wejść w posiadanie majątku spadkodawcy mimo odpowiedniej grupy i spełnienia wszystkich przesłanek. Spadkobierca może być między innymi niegodny otrzymania spadku. Jednym z przypadków niegodności dziedziczenia jest sytuacja, kiedy to spadkobierca dopuścił się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Uznany za niegodnego może zostać uznany także spadkobierca, który zmusił spadkobiercę do spisania testaentu określonej treści albo zniszczył lub przerobił testament. Zazwyczaj uznanie osoby za niegodną odbywa się na mocy orzeczenia sądu.
Ponadto prawo spadkowe dość dokładnie określa inne osoby, które w chwili otwarciu spadku nie mają możliwości stać się prawomocnym spadkobiercą. Jest to np. sytuacja, gdy spadkobierca nie żyje, wówczas jego miejsce zajmują osoby będące w kolejnych grupach.
Dziedziczenie ustawowe – przykłady
Dziedziczenie ustawowe to trudny termin, który często łączy się z wieloma wątpliwościami, dlatego najkorzystniejszym rozwiązaniem jest rozwianie ich na prywatnej wizycie u notariusza lub adwokata specjalizującego się w prawie spadkowym. Przed tym jednak warto poznać pewne przykłady dziedziczenia ustawowego, które określą nieco zarys standardowych sytuacji wynikających z otwarcia spadku.
Załóżmy sytuację najprostszą z prawnego punktu widzenia. W rodzinie składającej się z dwójki dzieci oraz dwojga małżonków zmarł mąż. W takim przypadku po 1/3 majątku otrzyma każdy członek najbliższej rodziny – w tym żona oraz trójka dzieci. Nieco bardziej skomplikowaną czynnością będzie wyznaczenie prawnego spadkobiercy w sytuacji, gdy np. spadkobierca ma prawomocnie orzeczoną przez sąd seprację z żoną bądź z mężem, wówczas zostanie wyłączony prawnie z dziedziczenia ustawowego.
Dziedziczenie ustawowe – przysposobienie
Osoby przysposobione są w prawie spadkowym traktowane identycznie jak biologiczne dzieci, z tego względu przysługują im dokładnie takie same prawa, jak właśnie dzieciom. W efekcie przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym w taki sam sposób jak jego biologiczny potomek, dlatego przysposobieni zstępni na wypadek śmierci spadkodawcy mogą dysponować jego spadkiem. Istotne jest jednak to, że z tej zasady wykluczeni są naturalni, biologiczni krewni przysposobionego.
FAQ
1. u003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eKiedy spadek przypada Skarbowi Państwa?u003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003e
Gmina lub Skarb Państwa przejmują spadek w przypadku, gdy cała lista spokrewnionych osób (prawnych spadkobierców) nie żyje lub gdy nikt z nich nie chce bądź nie może w zgodzie z literą prawa przejąć spadku. Całość przypada w tej sytuacji gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa, gdy nie dało się jej ustalić.
2. u003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eDziedziczenie ustawowe a testamentowe – różnice.u003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003e
W dziedziczeniu testamentowym spadkobiercy i zapisobiercy są wyznaczani samodzielnie przez spadkodawcę, który ma bezpośredni wpływ na to, kto otrzyma jego spadek bądź tylko część jego majątku. W dziedziczeniu ustawowym jest zupełnie inaczej. Linię pokrewieństwa wyznacza prawo spadkowe, dlatego spadek jest dzielony na spadkobierców wedle ustalonej hierarchii.
3. u003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eu003cstrongu003eCo się dzieje gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu?u003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003eu003c/strongu003e
Gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, należy przeprowadzić dziedziczenie ustawowe, czyli wyznaczyć spadkobierców na podstawie stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą. To dobre rozwiązanie w przypadku, gdy spadkodawca za życia i tak przekazałby swój majątek w identyczny sposób, jak wynika to z ustawy i prawa spadkowego.
