Blog

Zgodnie z art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola
osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie
się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również
przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Oświadczenie woli jest terminem języka prawnego, przez które rozumie się
szczególne zachowanie ludzkie, które wyraża wolę wywołania określonych skutków
prawnych. Przejawem oświadczenia woli będzie zatem każde działanie wyrażające
wolę podmiotu, czyli zachowanie, które uzewnętrznia komunikat zmierzający do
wywołania skutków prawnych. Aby doszło do wywołania skutków prawnych,
zachowanie uzewnętrzniające wole powinno być zrozumiałe dla odbiorcy, swobodne
i złożone na serio. Oświadczenie woli jest uzewnętrznionym komunikatem, a
zatem pojęciem szerszym od wypowiadanych słów, czy złożonego pod pismem
podpisu. Oświadczenie nie musi zostać spisane, bądź wygłoszone, aby było
ważne. Wola osoby może przejawiać się konkretnym gestem. Dla zobrazowania
przykładu np. zajęcie miejsca w autobusie będzie oświadczeniem woli w
przedmiocie zawarcia umowy przewozu. Z kolei, jak wskazał Sąd Apelacyjny w
Lublinie I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 29 września 2021 r., I Aga 124/20,
nawet pozew może być uznany za oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy, czy
odstąpieniu od niej.

W jakich warunkach składać oświadczenie woli?

Ważne by wola podmiotu była wyrażona w warunkach wolnych od przymusu
fizycznego i psychicznego oraz nie była składana w stanie wyłączającym
świadome i swobodne powzięcie decyzji. Oświadczenie woli złożone w takich
warunkach będzie w sposób bezwzględny nieważne.

Forma oświadczenia

Powyższy artykuł ustanawia zasadę swobody formy oświadczenia woli. Co do
zasady oświadczenie woli podmiotu, który dokonuje czynności prawnej, może być
wyrażone w formie dowolnej, byle tylko ujawniało wolę osoby w sposób
dostateczny, chyba że szczególna forma czynności prawnej wynika z treści
konkretnego przepisu ustawy.

Chwila złożenia

Warto zaznaczyć, że oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest
złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z
jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło
jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Polski ustawodawca przyjął
teorię doręczenia, która oznacza że
dla skuteczności oświadczenia woli wymaga się jego dotarcia do adresata. Przy sporach związanych z dotarciem oświadczenia woli do adresata powinno
ustalić się czy istniała obiektywna możliwość zapoznania się przez adresata ze
skierowanym do niego oświadczeniem. Kodeks cywilny umożliwia odwołanie
oświadczenia woli, które nie wymaga żadnej formy szczególnej, jednak musi ono
dotrzeć do adresata najpóźniej jednocześnie wraz z tym oświadczeniem.

W ostatnich latach coraz częściej mamy do czynienia z oświadczeniem woli
wyrażonym w postaci elektronicznej. W takim przypadku przyjmuje się, że
oświadczenie to jest złożone innej osobie, z chwilą gdy wprowadzono je do
środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, że osoba ta mogła zapoznać
się z jego treścią. Oświadczenie to może być złożone za pomocą różnych
instrumentów np. wiadomości e-mail, strony internetowej, czy choćby za
pośrednictwem aplikacji. W orzecznictwie przesądzono, że momentem złożenia
oświadczenia jest zapisanie na serwerze adresata w sposób umożliwiający mu
zapoznanie się z jej treścią.

Śmierć składającego oświadczenie

Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, nie traci mocy wskutek
tego, że zanim do tej osoby doszło, składający je zmarł lub utracił zdolność
do czynności prawnych. Śmierć osoby, która składa oświadczenie woli nie
stanowi przeszkody do powstania zamierzonych przez niego skutków prawnych,
jeżeli tylko dojdzie do drugiej strony. W takim przypadku następcy prawni
wejdą w miejsce autora oświadczenia woli, chyba że co innego wynika z treści
oświadczenia woli, ustawy lub z okoliczności. Regulacja ta dotyczy wyłącznie
przypadków komunikacji pośredniej, a zatem gdy oświadczenie woli składane jest
między osobami nieobecnymi. Przepis ten ma zastosowanie zarówno do osób
fizycznych, prawnych, bądź tzw. ułomnych osób prawnych. Zgodnie z poglądem
zaprezentowanym w wyroku Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 maja 2001 r., sygn. akt I PKN 422/00, ocena
prawidłowości umocowania danej osoby (organu) do składania oświadczenia woli o
wypowiedzeniu umowy o pracę dokonana powinna być według stanu istniejącego w
chwili wyrażenia woli, a nie według stanu rzeczy z daty doręczenia
wypowiedzenia pracownikowi (złożenia oświadczenia).

Co w przypadku gdy konieczne jest uzyskanie zgody osoby trzeciej, by złożyć
oświadczenie?

Art. 63 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna
jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem
oświadczenia przez osoby dokonywające czynności albo po jego złożeniu. Zgoda
wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty. Dość jasna i
niewymagająca komentarza jest sytuacja, gdy osoba trzecia wyraża zgodę przed
dokonaniem czynności prawnej. Jednakże gdy dla ważnego i skutecznego dokonania
czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, a zgoda ta nie została
udzielona przed dokonaniem czynności prawnej mamy wówczas do czynienia z
bezskutecznością zawieszoną. Instytucja ta polega na zawieszeniu zaistnienia
skutków prawnych czynności do czasu jej potwierdzenia przez osobę uprawnioną
do wyrażenia zgody. Czynność taka nie jest nieważna, ale pozostaje
nieskuteczna. Wyrażenie zgody przez osobę trzecią następuje z mocą wsteczną i
przyjmuje się, że wywołuje skutki od samego początku. Zamierzone skutki prawne
są zatem zawieszone do czasu wyrażenia zgody przez uprawnioną osobę trzecią.
Odmowa zgody lub upływ terminu do wyrażenia zgody powodują skutek w postaci
bezwzględnej nieważności czynności prawnej.

Co zrobić w sytuacji gdy osoba zobowiązana nie chce złożyć oświadczenia?

Warto wspomnieć, że ustawodawca przewidział sytuację, gdy dana osoba odmawia
złożenia oznaczonego oświadczenia woli, w sytuacji gdy czynność prawna kreuje
obowiązek jego złożenia. Wówczas prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające
obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to
oświadczenie. Skutki prawne nastąpią z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
Orzeczenie sądu ma wówczas charakter konstytutywny, bowiem kreuje stosunek
materialnoprawny. Aby wytoczyć powództwo, konieczne jest dokładne wskazanie
czynności prawnej lub innego źródła zobowiązania, ustalenie podmiotu
zobowiązanego oraz sformułowanie treści zgłoszonego roszczenia. W toku procesu
Sąd nie będzie ustalał treści umowy zawartej między stronami, lecz oceniał
wyłącznie zasadność żądania.

W jaki sposób dokonywać wykładni oświadczeń woli?

Wykładni, a zatem analizy, jak rozumieć dane oświadczenie woli, należy
dokonywać, mając na uwadze okoliczności, w których zostało złożone, zasady
współżycia społecznego oraz przyjęte zwyczaje. Pomimo ustalenia, jakie jest
dokładne znaczenie oświadczenia woli, należy pamiętać że jeżeli zachodzą
przesłanki dotyczące wad oświadczenia woli, istnieje możliwość uchylenia się
od skutków prawnych złożonego oświadczenia. Na co w takim zwracać uwagę w
przypadku dokonywania tłumaczeń składanych oświadczeń?

Przede wszystkim należy odwoływać się do intencji osoby, która składa
komunikat oraz mieć na uwadze zaufanie, które istnieje między danymi
podmiotami. W doktrynie prawa cywilnego szczególne znaczenie nadaje się
wykładni psychologicznej, która podkreśla stan zgodny z rzeczywistością osoby
składającej oświadczenie, a także obiektywnej, która kładzie nacisk na
percepcję odbiorcy oświadczenia.

Jakie czynniki wpływają na wykładnię oświadczenia woli?

1. zamiar stron,
2. aktualne stosunki między podmiotami,
3. status prawny, w jakim składający oświadczenie i odbiorca występują w danej
   relacji – czy oświadczenie składają konsumenci, czy przedsiębiorcy,
4. uprzednio prowadzone negocjacje,
5. cel, który przyświecał stronom,
6. działania podejmowane po złożeniu oświadczenia, w szczególności te, które
   zmierzają do wykonania umowy.

Do kogo udać się po pomoc przy wykładni oświadczeń?

Gdy masz wątpliwości co do interpretacji składanego oświadczenia woli w
konkretnych okolicznościach faktycznych, warto zwrócić się do profesjonalisty
z prośbą o pomoc. Adwokat, bądź radca prawny mający doświadczenie w tego
rodzaju sprawach potrafi dokonać skutecznej analizy i stwierdzić w sposób
jednoznaczny, czy złożone przez drugą stronę umowy oświadczenie było
prawidłowe oraz wolne od wad, a zatem czy wywoła zamierzone skutki prawne.
Kancelaria Adwokacka Szantar i Wspólnicy świadczy od wielu lat kompleksowe
usługi prawne, a temat wykładni oświadczeń woli jest nam doskonale znany.