Wyłudzenie kredytu – oszustwo kredytowe.
W dzisiejszym artykule opisujemy czym jest wyłudzenie kredytu. Jak donosi Związek Banków Polskich w trzecim kwartale 2021 roku zablokowano
ponad 2,3 tysiąca prób wyłudzeń kredytów na kwotę ponad 85 milionów złotych.
Problem jakim jest wyłudzenie kredytu osiągnął najwyższy poziom od 2009 roku. Z uwagi na rosnącą skalę problemu warto w pierwszej kolejności postawić pytanie, czym jest wyłudzenie kredytu w polskim prawie. W doktrynie prawa karnego nazwa tego przestępstwa to najczęściej oszustwo kredytowe.
Ustawodawca opisał wyłudzenie kredytu jako czyn zabroniony w treści art. 297 k.k. Zgodnie z brzmieniem art. 297 § 1 k.k. kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu, lub instytucji dysponujących środkami publicznymi — kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji, lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel
gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument, albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument, albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Można więc rzec, że ustawodawca sankcjonuje karalne dezinformowanie instytucji finansowej, od której podmiot czynu zabronionego pragnie uzyskać środki pieniężne.
Przyjrzyjmy się jednak bliżej przedmiotowi ochrony, podmiotowi czynu zabronionego, znamieniu strony przedmiotowej i podmiotem.
Przedmiotem ochrony są interesy majątkowe instytucji kredytowych, a także prawidłowość i rzetelność obrotu gospodarczego, a ściślej obrotu finansowego. Czyn ten może być popełniony przez każdą osobę zdolną do odpowiedzialności karnej, wobec czego jest to przestępstwo powszechne.
Przedmiotem ochrony są interesy majątkowe instytucji kredytowych, a także prawidłowość i rzetelność obrotu gospodarczego, a ściślej obrotu finansowego. Czyn ten może być popełniony przez każdą osobę zdolną do odpowiedzialności karnej, wobec czego jest to przestępstwo powszechne.
Czyn zabroniony opisany w art. 298 § 1 k.k. może być popełniony tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim. Nie można go popełnić w zamiarze ewentualnym. Powyższe twierdzenia potwierdza orzecznictwo, m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach II Wydział Karny z dnia 15 czerwca 2018 r., II AKa73/18, „Przestępstwo oszustwa kredytowego popełnić można wyłącznie umyślnie, przy czym – ze względu na pojawiający się wśród znamion charakteryzujących stronę podmiotową cel
zachowania sprawcy — w rachubę wchodzi wyłącznie zamiar bezpośredni. Jest to bowiem tzw. przestępstwo kierunkowe”.
zachowania sprawcy — w rachubę wchodzi wyłącznie zamiar bezpośredni. Jest to bowiem tzw. przestępstwo kierunkowe”.
Ustawodawca przy opisie znamion strony przedmiotowej posłużył się wyrażeniem „przedkłada”, z kolei przedmiotem tego przedkładania może być dokument podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę, bądź nierzetelny, albo nierzetelne oświadczenie.
Zgodnie z poglądami większości twórców doktryny prawa karnego, każdy rodzaj dokumentu, bądź oświadczenia przedkładany w toku procesu kredytowego, aby podpadał pod hipotezę tego przepisu musi mieć istotne znaczenie przy udzielaniu określonego wsparcia.
Zgodnie z poglądami większości twórców doktryny prawa karnego, każdy rodzaj dokumentu, bądź oświadczenia przedkładany w toku procesu kredytowego, aby podpadał pod hipotezę tego przepisu musi mieć istotne znaczenie przy udzielaniu określonego wsparcia.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 15 lipca 2016 r., IIAKa 160/16, za istotne dokumenty należy uznać te, bez których w ogóle nie byłoby możliwym uzyskanie środka finansowego niezależnie od ich treści. Należy zaznaczyć, że przedkładany dokument nie musi pochodzić z czynu zabronionego. Istotną okolicznością z punktu odpowiedzialności karnej będzie zatajenie liczby posiadanych zobowiązań bądź przedstawienie instytucji finansowej sfałszowanego zaświadczenia o zatrudnieniu i wysokości zarobków.
Należy zaznaczyć, że wyłudzenie kredytu jest przestępstwem formalnym, a zatem bezskutkowym. Oznacza to, że w przypadku jego popełnienia nie występuje szkoda, która może być następnie naprawiona przez sprawę. Do jego popełnienia wystarczy zrealizowanie znamion opisanych w ustawie np. przedłożenie nieprawdziwego zaświadczenia o stanie majątkowym, bądź niezgodnego z prawdą oświadczenia o posiadaniu zaległości na etapie wnioskowania o kredyt.
Przestępstwo (wyłudzenie kredytu) zostanie popełnione nawet w przypadku gdy bank bądź firma pożyczkowa nie wypłaci jeszcze żadnych środków.
Dla powstania odpowiedzialności karnej pojawienie się szkody nie jest niezbędne, aby zrealizować znamiona czynu zabronionego. W praktyce nierzadko zdarza się, że przestępstwo stypizowane w art. 297 § 1 k.k. może pozostawać w zbiegu z oszustwem opisanym w art. 286 § 1 k.k., w sytuacji gdy wyłudzenie kredytu wiąże się z doprowadzeniem instytucji finansowej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Orzecznictwo dopuszcza także jednoczynowy zbieg z art. 270 § 1 k.k., bądź art. 217 § 1 k.k., a zatem z fałszem materialnym, bądź poświadczeniem nieprawdy.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2017 r., za prawidłowe z punktu widzenia pełnego opisu czynu należy uznać także zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji czynu w postaci art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zb. z art. 286 § 1 k.k.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 stycznia 2017 r., za prawidłowe z punktu widzenia pełnego opisu czynu należy uznać także zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji czynu w postaci art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zb. z art. 286 § 1 k.k.