Weksel jako wyłączna podstawa roszczenia?
Czy weksel może być wyłącznym dowodem na podstawie której Sąd rozpoznający sprawę wyda nakaz zapłaty?
W świetle aktualnego orzecznictwa unijnego oraz krajowego odpowiedź na to pytanie jest negatywna.
Wskazania wymaga, iż w dniu 13 września 2018 r. zapadło orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które ma ogromne znaczenie dla sytuacji konsumentów oraz wierzycieli, w tym szczególnie banków oraz firm pożyczkowych.
W wyroku w sprawie Profi Credit Polska S.A. (sygn. akt C‑176/17), wydanym w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne skierowane do Trybunału przez Sąd Rejonowy w Siemianowicach Śląskich, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał: „Artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwia się on przepisom krajowym takim jak te będące przedmiotem postępowania głównego, pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty opartego na wekslu własnym, który stanowi gwarancję wierzytelności powstałej z umowy kredytu konsumenckiego, w sytuacji gdy sąd rozpoznający pozew o wydanie nakazu zapłaty nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków tej umowy, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument opiera na tej dyrektywie.”
Jako uzasadnienie swojego stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje, iż dla skutecznej ochrony praw konsumentów koniecznym jest zapewnienie z urzędu sądowej kontroli warunków umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Ma to zniwelować brak równowagi w stosunkach przedsiębiorca – konsument i zapewnić skuteczną ochronę praw przyznanych konsumentowi na podstawie Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku.
Stanowisko TSUE w znacznym stopniu osłabia abstrakcyjny charakter zobowiązania wekslowego, a możliwość dochodzenia przez wierzyciela roszczeń na podstawie weksla wystawionego przez konsumenta zostaje poważnie ograniczona. Zdaniem Trybunału konieczne jest bowiem przeprowadzenie przez sąd analizy stosunku podstawowego łączącego strony, którego zabezpieczeniem jest weksel wystawiony przez konsumenta.
Ponadto również zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich nie ma wątpliwości, że wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 7 listopada 2019 r. uzupełnia dwa wcześniejsze orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej tj. z 13 września 2018 r. w sprawie C 176/17 (Profi Credit I) oraz z dnia 18 listopada 2018 r., C-632/17 (PKO Bank Polski).
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził w nich, że polski model postępowania nakazowego nie pozwalał konsumentom na skuteczne kwestionowanie nakazów zapłaty – i doprowadzenie w ten sposób do badania, czy umowa nie zawiera postanowień niedozwolonych ani czy przedsiębiorca wykonał prawidłowo obowiązki informacyjne.
Podkreślenia wymaga, iż przyjęcie możliwości wydania rozstrzygnięcia wyłącznie na podstawie weksla bez badania stosunku podstawowego nie chroni w pełni interesów konsumentów przed nieuczciwymi warunkami zawartymi w umowach konsumenckich.
Zauważyć należy, iż nie można wykluczyć, iż w takich sprawach do momentu wydania nakazu, sąd rozpoznający sprawę może nie dysponować treścią umowy, która potencjalnie może zawierać postanowienia w sposób rażący naruszające interesy konsumenta.
Mając również na uwadze, iż warunki zaskarżenia nakazu są dla konsumenta bardzo restrykcyjne i niekorzystne w porównaniu z warunkami wniesienia pozwu przez przedsiębiorcę (przy wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwany winien uiścić opłatę sadową w wysokość ¾ opłaty sądowej od pozwu) koniecznym jest przeprowadzenie przez Sąd kontroli i analizy z urzędu stosunku podstawowego w celu zniwelowania braku równowagi w stosunkach przedsiębiorca – konsument i tym samym zapewnienia skutecznej ochrony praw przyznanych konsumentowi.
adw. Agnieszka Lipińska, Kancelaria Adwokacka Szantar i Wspólnicy, biuro@szantar.pl
