Z chwilą śmierci spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia, czyli sytuacji w której
następcy prawni zmarłego nabywają jego majątkowe prawa i
obowiązki. Otwarcie spadku następuje z chwilą określoną w akcie
zgonu. Moment ten jest prawnie doniosły, bowiem nabycie spadku
następuje z mocy prawa, wobec czego wola uprawnionego nie ma tutaj żadnego
znaczenia. Jednakże należy mieć na uwadze fakt, że nabycie stanie się
ostateczne w momencie gdy spadkobierca złoży oświadczenie woli o przyjęciu
spadku.
Co zrobić gdy nie wiemy czy spadkodawca posiadał długi?
W pierwszej kolejności spróbujmy dokładnie zweryfikować w możliwy dla
nas sposób czy spadkodawca miał długi, ewentualnie jakiego rodzaju i w jakiej
wysokości. Gdzie szukać tych informacji, w sytuacji gdy najbliższe
osoby zmarłego nie mają wiedzy na temat zaciągniętych przez spadkobiercę
zobowiązań? Być może w mieszkaniu spadkodawcy znajdują się dokumenty
kredytowe, bądź korespondencja przychodząca od wierzycieli. Należy
również pamiętać, by sprawdzić treść ksiąg wieczystych, jeżeli
spadkodawca zostawił nam nieruchomość. Zwróćmy szczególną uwagę na dział III i
IV księgi, bo to one mogą wskazywać na ewentualne zadłużenie. Możemy
zwrócić się także do rejestrów dłużników np. BIK, BIG, czy KRD o
podanie nam takich informacji. Do takiego pisma warto załączyć akt zgonu
spadkodawcy i uprawdopodobnić fakt, że jesteśmy w gronie spadkobierców.
Co w przypadku, gdy mamy wiedzę o wierzycielach spadkodawcy, ale nie znamy
należnych im kwot?
W takiej sytuacjimożemy napisać do znanych nam podmiotów, z
którymi zmarłego łączyły określone stosunki prawne z wnioskiem o podanie
salda zadłużenia. Istnieje ryzyko, że nie w każdym przypadku dostaniemy
odpowiedź. Jednak bez uprzedniego uzyskania postanowienia w przedmiocie
stwierdzenia nabycia spadku, bądź aktu poświadczenia dziedziczenia wątpliwe
wydaje się być uzyskanie potrzebnych nam informacji. Tylko te dwa powyższe
dokumenty będą stanowiły dowód, że faktycznie jest się spadkobiercą. Wobec
czego, jeżeli ustalimy że jesteśmy w gronie potencjalnych spadkobierców warto
zwrócić się do sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia
spadku, bądź do notariusza o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Notariusz sporządzi akt jedynie w sytuacji, gdy wszyscy spadkobiercy się stawią
i nie ma między nimi sporu co do tego kto dziedziczy w jakiej części. W
przeciwnym wypadku pozostaje nam wyłącznie postępowanie sądowe.
Nie jesteś w stanie ustalić długu zmarłej osoby? Zastanów się nad
sporządzeniem spisu inwentarza.
Jeszcze przed przyjęciem spadku masz możliwość sporządzenia spisu
inwentarza, by ustalić dokładnie co wchodzi w skład masy spadkowej. W
przypadku kiedy uprawdopodobnisz, że jesteś spadkobiercą przysługuje Ci prawo
złożenia wniosku do sądu o wydanie postanowienia o sporządzeniu spisu
inwentarza. Sąd powinien niezwłocznie zarządzić
ogłoszenie wydania postanowienia o sporządzeniu spisu. Wniosek o sporządzenie
spisu inwentarza może zostać złożony również bezpośrednio do komornika
właściwego dla sądu spadku. Komornik wówczas niezwłóczenie sporządza
spis inwentarza i zawiadamia o tym fakcie sąd spadku, który wydaje postanowienie
w przedmiocie sporządzenia spisu. Przepis art. 6371 k.p.c. ma na celu
upowszechnić instytucje spisu inwentarza, który jest dokumentem
urzędowym.
Jakie opłaty wiążą się ze sporządzeniem spisu inwentarza?
Należy pamiętać, ze sporządzenie spisu inwentarza wiąże się z koniecznością
poniesienia opłaty sądowej w kwocie 100 zł, jak i opłacie
komorniczej w wysokości 400 zł. Zapewne do powyższych
należności trzeba będzie doliczyć wydatki poniesione przez
komornika przy dokonywaniu czynności np. koszty korespondencji. Może
również pojawić się konieczność ponoszenia opłat za opinie wykonane
przez biegłych rzeczoznawców. W przypadku gdy spadkodawca zostawił
nieruchomości łączny koszt sporządzenia spisu inwentarza może przekraczać nawet
kwotę kilku tysięcy złotych.
Co zawiera spis inwentarza?
Spadkobiercy, którzy złożyli wniosek o sporządzenie spisu mają prawo do
uczestniczenia w spisie inwentarza, w szczególności powinni zgłaszać
przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych jak i długi
spadkowe, które podlegają zamieszeniu w spisie. Komornik
powinien ustalić wartość przedmiotów jak i wysokość długów według stanu i cen na
moment otwarcia spadku. Komornik sądowy zobligowany jest do
umieszczenia w spisie przedmiotów należących od spadku, także tych wchodzących w
skład zapisów windykacyjnych jak i długów spadkowych. Komornik powinien
wyszczególnić stan czynny spadku, mając na uwadze wartość rzeczy i praw
spornych. Przy ustaleniu co wchodzi w skład masy spadkowej organ
egzekucyjny może żądać wyjaśnień i zwracać się m.in. do banków, spółdzielczych
kas oszczędnościowo-kredytowych, czy biur informacji kredytowych by
ustalić wchodzące w skład spadku aktywa i pasywa. Wobec czego
komornik jeszcze przed wydaniem przez sąd postanowienia w przedmiocie
stwierdzenia nabycia spadku ma narzędzia do dokładnego ustalenia składu i
wartości masy spadkowej.
Czy istnieje inna możliwość niż sporządzenie spisu
inwentarza?
Na powyższe pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Ustawodawca wprowadził
możliwość sporządzenia wykazu inwentarza. Czym jest ów wykaz?
Jest to dokument sporządzony przez samego spadkobiercę na
specjalnie przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości wzorze. Należy
pamiętać, że w odróżnieniu od spisu inwentarza nie ma on mocy charakteru
dokumentu urzędowego. Wykaz inwentarza składa się do Sądu. W celu
sporządzenia wykazu możemy także udać się do notariusza, który sporządzi
protokół. Wykaz inwentarza może zostać złożony wspólnie przez kilku
spadkobierców. W jego treści wskazuje się przedmioty wchodzące w skład
spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych jak i długi. Przy ustalaniu
wartości aktywów i pasywów uwzględnia się wartość według stanu i cen z chwili
otwarcia spadku. W przypadku gdy na moment składania wykazu nie mieliśmy
świadomości o pewnych przedmiotach, bądź zobowiązaniach zmarłego wchodzących w
skład masy spadkowej osoby składające wykaz mogą go uzupełnić.
Dlaczego warto jak najszybciej ustalić jakie długi pozostawił
spadkodawca?
Pamiętajmy, że spadkobierca ma jedynie sześć miesięcy od dowiedzenia się
o tytule swego powołania na złożenie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia, bądź
odrzucenia spadku. Jest to termin zawity, wobec czego nie ma
możliwości, żeby go przedłużyć. Warto zwrócić uwagę, że termin ten nie jest
równoznaczny z momentem otwarcia spadku i dla każdego ze spadkobierców może być
liczony w inny sposób. Gdy w ciągu sześciu miesięcy nie złożymy
oświadczenia będzie to jednoznaczne z przyjęciem spadku z
dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku osób zmarłych przed dniem 18
października 2015 r. brak złożenia oświadczenia w przewidzianym powyżej terminie
oznaczało przyjęcie spadku wprost.
W jaki sposób działa dobrodziejstwo inwentarza?
Przejęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca
odpowiada za zobowiązania zmarłego do wysokości jego aktywów.
Innymi słowy spadkobierca odpowiada do
wartości stanu czynnego masy spadkowej ustalonego w spisie
inwentarza albo wykazie inwentarza. Granicę odpowiedzialności stanowi wysokość
aktywów spadkowych, a nie długów należących do spadku. Nie ma obowiązku
dokonywania spisu inwentarza, bądź sporządzania wykazu inwentarza, jednak ich
brak może mieć istotne znaczenie dla spadkobiercy za niespłacone długi spadkowe
spadkobiercy. Z dobrodziejstwem inwentarza będziemy mieć do czynienia jedynie w
sytuacji, gdy nie dojdzie do podstępnego zatajenia przedmiotów należących do
spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych bądź podania nieistniejących
długów. Takie nierzetelne zachowanie spadkobiercy będzie oznaczało
odpowiedzialność całym swoim majątkiem, tak jak przy przyjęci spadku wprost.
Co zrobić, gdy w skład spadku wchodzi duża ilość długów?
W takiej sytuacji należy przeanalizować, czy nie lepsze będzie dla
spadkobiercy odrzucenie spadku. Nie można zapominać, że do
długów spadkowych należą także koszty pogrzebu przyjęte w danym środowisku.
W takiej sytuacji należy pamiętać o sześciomiesięcznym terminie zawitym
na złożenie oświadczenia. Jeżeli z kolei odrzucono spadek np. z uwagi na błędne
przekonanie, że zmarły był zadłużony, a później dowiedziano się o aktywach
spadkodawcy, ustawodawca dopuścił możliwość, aby uchylić się od skutków prawnych
oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Podsumowując, o czym warto pamiętać?
Przede wszystkim o dokładnym zweryfikowaniu co dokładnie wchodzi w skład
masy spadkowej. Pamiętaj, że na spadkobiercę nie zostaną transferowane
prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy
np. służebności osobiste. Także ustawowy obowiązek
alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców zobowiązanego. Co więcej w skład
spadku nie wejdzie wypłata pieniędzy z polisy ubezpieczeniowej
na rzecz osoby uposażonej. Te środki przysługują wyłącznie osobie wskazanej w
treści umowy ubezpieczenia, a nie spadkobiercom. Co więcej, jeżeli po
przyjęciu spadku wierzyciel spadkobiercy żąda od Ciebie zapłaty,
sprawdź czy dług, o którym twierdzi strona przeciwna nie jest
przedawniony.
